امروز که اطلاعات 51 میلیون نفر از شهروندان در پرونده الکترونیک سلامت ثبتشده است، انتظار میرود که وعدههای وزیر بهداشت به وقوع بپیوندد و هاشمی با پیگیری و راهاندازی پرونده الکترونیک سلامت بتواند نمره قبولی دولت را در این زمینه کسب کند.
به گزارش مشرق، با شروع طرح تحول سلامت در اردیبهشتماه 95 93 خدمات درمانی و پزشکی بهصورت گسترده در اختیار مردم قرار گرفت؛ اما از همان ابتدا باوجود شیرینی کام مردم، صاحبنظرانی پیرامون افزایش هزینهها و ناپایداری منابع سلامت نگرانی خود را اعلام کردند؛ اما هم اکنون با گذشت تقریباً دو سال و نیم از شروع اجرای طرح، بدهی بیمهها، نشان از تحقق هشدارهای صاحبنظران دارد؛ به طوریکه مدیر عامل سازمان بیمه سلامت از انباشت بدهی 12 هزار میلیارد تومانی سازمان متبوعش به وزارت بهداشت تا انتهای سال 95 خبر داد.
با افزایش رقم بدهیها، حریرچی، قائم مقام وزارت بهداشت هفته گذشته با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری علت افزایش بدهی بیمه سلامت را بیمه کردن 9 میلیون نفر اقشار کمدرآمد و مستضعف بیان کرد.
وی با طرح این سؤال که آیا میشود این تعداد بیمه شوند و بگوییم طرح تحول سلامت باعث بدهی بیمهها شده است، توپ را در زمین بیمه سلامت انداخت و مدیریت بیمه سلامت را مقصر دانست؛ اما مدیرعامل بیمه سلامت عدم وجود مسیرهای کنترلی برای جلوگیری از افزایش بار مراجعه و افزایش همزمان قیمت خدمات را از علل بدهیهای سنگین میداند.
صاحبنظران حوزه سلامت بر این باورند که تعداد بیمهشدگان بیمه سلامت طی سالهای جاری تقریباً 30 درصد افزایشیافته است، حالآنکه به اذعان مسئولان هزینههای بیمه سلامت تا 400 درصد افزایشیافته است، این افزایش هزینهها تنها به بیمه سلامت ایرانیان منتهی نمیشود، هزینههای صندوق تأمین اجتماعی نیز سه برابر شده است.
این در حالی است که تعداد بیمهشدگان صندوق تأمین اجتماعی در سالهای گذشته تغییر محسوسی نداشته است. لذا به نظر میرسد عواملی جز افزایش تعداد بیمهشدگان،در انباشت بدهی نجومی بیمهها نقش دارند.
پرونده الکترونیک سلامت در انتظار تحقق وعده وعیدها
در هفته گذشته وزیر بهداشت در دیدار با وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از راهاندازی پرونده الکترونیک سلامت تا یک ماه آینده خبر داد. پرونده الکترونیک سلامت، سامانه اطلاعاتی است که اطلاعات شهروندان از بدو تولد تا پس از مرگ در آن ثبت میشود. بهواسطه ثبت اطلاعات حوزههای درمانی و دارویی، سیاستگذاران میتوانند به پایش و استانداردسازی حوزههای مذکور بپردازند.
در چند سال اخیر، مسئولان و صاحبنظران مختلف، مزایای استفاده از پرونده الکترونیک سلامت را نامبردهاند. در این راستا، خاتمی، نائب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان، پرونده الکترونیک سلامت را بستر اطلاعاتی برای اجرای نظام ارجاع اعلام کرد.
وی معتقد است بهوسیله دفترچه الکترونیکی، همپوشانی بیمهها از بین خواهد رفت و شهروندان قادر به استفاده همزمان از چند بیمه نخواهند بود.
معاون درمانی سازمان تامین اجتماعی هم جلوگیری از آزمایشهای تکراری و عدم استفاده غیرضروری از دارو را از مزایای طرح پرونده الکترونیک سلامت عنوان کرد.
دبیر انجمن داروسازان ایران نیز عنوان داشت که اجرای پرونده الکترونیک سلامت به تجزیهوتحلیل عملکرد پزشکان، مدیریت داروهای خاص و کاهش خطای پزشکی در تجویز نسخه منجر میشود و در صورت تأخیر در پیادهسازی این طرح کشور متحمل ضرر و زیان خواهد شد.
وزیر بهداشت نیز بیان داشت که اجرای این طرح را باعث کاهش قیمت و حذف نسبی قاچاق دارو و اطمینان از اصالت دارو میشود.
باوجود مزایای فراوان و تأکید برنامه پنجم توسعه، راهاندازی پرونده الکترونیک سلامت از 12 سال پیش گرفتار وعده و وعیدهای مسئولان شده است. نخستین بار پزشکیان در سال 83 اجرای فاز اول آن را وعده داد. پسازآن نیز وزیران بهداشت، از لنکرانی تا وحید دستجردی اجرای این پروژه مهم و عظیم را تا انتهای وزارت خود وعده دادند؛ اما کاری از پیش نبردند.
حال که اطلاعات 51 میلیون نفر از شهروندان در پرونده الکترونیک سلامت ثبتشده است، انتظار میرود که وعده قاضیزاده هاشمی به وقوع بپیوندد تا به گفته خود نمره قبولی دولت را در این زمینه کسب کند.
وی افزود: در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی اصلیترین علل مرگ و میر مردم بیماریهای عفونی به شمار میآمد اما خوشبختانه جمهوری اسلامی توانست با پیشرفت سطح خدمات درمانی با کنترل بیماریهای عفونی آن را به حداقل ممکن برساند.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به افزایش شاخص طول عمر و امید به زندگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور، خاطرنشان کرد: استقرار شبکههای بهداشت و درمان و توسعه بخش پزشکی سبب ایجاد روند صعودی حدود 20 ساله در متوسط طول عمر ایرانیها از 55 سال قبل از انقلاب به 74 سال در نظام جمهوری اسلامی شده است.
این مسؤول با اشاره به تغییر عوامل مرگ و میر در جامعه، بیان کرد: امروزه چاقی و فشار خون را باید به عنوان قاتلان خاموش جامعه برشمرد که این بیماریها در مازندران رشد قابل توجهی داشته است.
وی اضافه کرد: به منظور مبارزه و کنترل مناسب بیماریهای غیرواگیر در سطح جامعه باید به کاهش مصرف نمک در وعدههای غذایی، کاهش انواع چربیها و افزایش پیادهروی در میان مردم مبادرت ورزید.
نوبخت در پایان مازندران را الگوی موفق اجرای طرح تحول نظام سلامت در کشور توصیف و تأکید کرد: استانهای مازندران و فارس به عنوان پایلوت اجرای طرح تحول نظام سلامت و پزشک خانواده در کشور بودند که موفقیت مازندران در اجرای این طرح به الگوی اجرایی در سطح کل کشور تبدیل میشود.
به گزارش بلاغ، مرکز بهداشت و درمان روستای کمیشان نکا در راستای اهداف طرح تحول نظام سلامت برای خدماترسانی به پنج روستا با جمعیت بیش از 3 هزار نفر در قالب بیش از یک هزار خانوار و با اعتبار 815 میلیون تومان با حضور رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، استاندار مازندران و رییس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به بهرهبرداری رسید.
وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی گفت: نظرات وزارت بهداشت در مورد بیمه کاملا شفاف، کارشناسی و روشن است زیرا بیمه، پاشنه آشیل نظام سلامت است و اگر بیمه درست نشود نمی توان انتظار داشت که خدمات حوزه سلامت سامان پیدا کند.
به گزارش مشرق به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، سید حسن هاشمی در اجلاس روسای دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور با قدردانی از کمک مدیران عامل سازمان تامین اجتماعی و بیمه سلامت ایران به حوزه سلامت کشور خاطرنشان کرد: اگر بیمه ها طرح تحول سلامت را کمک نمی کردند اجرا و پیش بردن اهداف آن سخت و دشوار بود.
هاشمی انتظارت وزارت
بهداشت از بیمه ها را درحد بالا ارزیابی کرد و گفت: خوشبختانه دکتر
نوربخش (مدیر عامل تامین اجتماعی) در حد توان خود به ما کمک کرد اما از
سال گذشته یک هزار و 800 و از امسال هم یک هزار میلیارد تومان از سازمان
تامین اجتماعی مطالبه داریم که البته با احتساب 400 میلیارد تومان بدهی ما
به شرکت های دارویی، این رقم، حدود 2 هزار و 400 میلیارد تومان است.
وزیر
بهداشت میزان بالای کسورات بیمه تامین اجتماعی را موجب ایجاد ناامنی در
ارائه دهندگان خدمات به ویژه پزشکان عنوان کرد و خواستار دستور قاطع مدیر
عامل سازمان تامین اجتماعی برای رفع این مشکل شد.
هاشمی اضافه کرد:
کسورات زیاد به نوعی ظلم در حق پزشکان است زیرا نباید تخلف یک پزشک را به
کل جامعه پزشکی تعمیم داد و باید به نحوی عمل کنیم که حق و صحیح باشد؛ درست
نیست که کسورات بالا که ناحق است در صندوق تامین اجتماعی بماند.
وزیر
بهداشت ضمن تاکید بر لزوم استمرار پرداخت های تامین اجتماعی به وزارت
بهداشت از طریق عامل سوم، تصریح کرد: تامین اجتماعی در زمان حاضر که بیمه
سلامت با مشکلاتی روبروست، می تواند کمک بیشتری به وزارت بهداشت کند.
درمان و آموزش پزشکی ، هاشمی در
بخش دیگری از سخنان خود به این نکته هم اشاره کرد که تامین اجتماعی در
مناطق روستایی بیمه شده های زیادی دارد اما سهم خود را در پرداخت نمی کند.
وی
ضمن تاکید بر استقبال وزارت بهداشت از توسعه خدمات سازمان تامین اجتماعی
در کشور، تصریح کرد: در مناطقی که جمعیت بیمه شده سازمان تامین اجتماعی
زیاد است حاضریم مجوز بیمارستان های بلند مرتبه با تعداد تخت های زیاد را
به این سازمان بدهیم زیرا تامین اجتماعی فرصت بزرگی برای نظام سلامت است و
به هیچ وجه وزارت بهداشت بر خلاف سیاه نمایی هایی که می شود، علاقه مند
نیست، بیمارستان های ملکی و املاک درمانی سازمان تامین اجتماعی را در
اختیار بگیرد.
وزیر بهداشت در ادامه افزود: ما حاضریم 570 بیمارستان
وزارت بهداشت را به سازمان تامین اجتماعی تحویل دهیم و بیمه سلامت هم در
تامین اجتماعی ادغام شود و وزارت بهداشت به سیاستگذاری و نظارت بپردازد اما
اگر غیر از این باشد، سیاستگذار باید محوریت منابع و هزینه کرد را در
اختیار داشته باشد.
هاشمی در عین حال تاکید کرد: به دنبال توسعه طلبی و
بازگرداندن تامین اجتماعی به وزارت بهداشت نیستیم؛ این افکار نه تنها
مشکلات مردم را حل نمی کند که آنها را مضاعف می کند اما باید برای پولی که
برای بیمه درمان از بیمه شدگان دریافت می شود نظارت داشته باشیم تا حتما در
این حوزه هزینه شود.
وزیر بهداشت در بخش دیگری از سخنانش به تجلیل
رئیس جمهوری از وزارت بهداشت به عنوان دستگاه اجرایی برتر در جشنواره شهید
رجایی هم اشاره کرد.
وی خطاب به روسای دانشگاه ها و دانشکده های علوم
پزشکی گفت: ایشان (رئیس جمهوری) می گفتند که اگر این دولت هیچ کاری نکرده
است و فقط طرح تحول سلامت را اجرا کرده باشد، می توان گفت که کار بزرگی
کرده است بنابراین این نگاه رئیس جمهوری نشان می دهد که ایشان به زحمات
روسای دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و همکاران آنان، واقف است.
به گزارش میگنا دکتر علیرضا زالی رییس سازمان نظام پزشکی کشور در گفتگو با باشگاه خبرنگاران اظهار داشت: یکی از قوانین مترقی پس ازانقلاب در حوزه مدنی، قانون سازمان نظام پزشکی کشور بوده، که از ویژگی ها و نقاط ممیزی این قانون موضوع بحث بند ک ماده 3 قانون تشخیص سازمان نظام پزشکی است که تعیین تعرفه ها دربخش خصوصی توسط سازمان نظام پزشکی است.
وی افزود: متاسفانه در برنامه پنج ساله پنجم، تعرفه گذاری سازمان نظام پزشکی که بر اساس یکسری اطلاعات غلط با آمارهای مخدوش و جوسازی های آن زمان این حق بسیار مترقی که قانونگذار به سازمان نظام پزشکی واگذار کرده بود، به صورت غیر منصفانه از این سازمان گرفته شد.
رییس سازمان نظام پزشکی بیان کرد: ما در سال هایی که تعرفه گذاری در اختیار سازمان نظام پزشکی بود از چند پست برخوردار بودیم. همانطور که در آن زمان تبیین شد در بسیاری از موارد تعیین تعرفه ها در بخش خصوصی در سازمان نظام پزشکی از یک روش منطقی، متعارف و با سیر متوازن و مناسب برخوردار بود.
زالی تصریح کرد: علت آن این بود که در سالی که تعرفه ها را از سازمان نظام پزشکی سلب کردند، دولت در تعیین تعرفه ها، همان مبنای تعرفه بخش خصوصی را که سال قبل نظام پزشکی تصویب نموده بود، اتخاذ کرد. این نشان می دهد که نظام پزشکی در تعیین تعرفه ها در بخش خصوصی راه درستی در پیش داشت.
وی تاکید کرد: در همان زمان که تعیین تعرفه ها در اختیار سازمان نظام پزشکی بود، به دلیل داشتن توان و صلابت به عنوان واحد تعرف گذاری، به یک نهاد ممیزی نظارتی و منطقی تبدیل شد، به طوری که در آن سال ها انتظام تعرفه ای حاصل شده بود.
رییس سازمان نظام پزشکی اضافه کرد: در سالهای بین 84 تا 88 اوج انتظام تعرفه ای را شاهد بودیم و مشاهده می کردیم که تقریبا همه دستگاه های بخش اجرایی درمانی، در بخش خصوصی نگاهشان به سازمان نظام پزشکی در تعیین تعرفه ها توسط آن بخش بود و درواقع چارچوب های تعرفه ای را سازمان نظام پزشکی هر سال تعیین می کرد و بخش خصوصی هم تبعیت می نمود.
وی ابراز داشت: متاسفانه پس از سلب اختیار تعرفه گذاری از سازمان نظام پزشکی نقش این سازمان در تعیین تعرفه ها از یک نقش اصیل واقعی و اساسی به یک نقش تشریفاتی تبدیل شد و ما شاهد نبود انتظام تعرفه ای و مشکلات متعددی بودیم.
رییس سازمان نظام پزشکی تصریح کرد: در زمانی که سازمان نظام پزشکی تعیین تعرفه ها را بر عهده داشت، علاوه بر اینکه توانسته بود یک انتظام و شیرازه مناسبی بر حوزه تعرفه کشور حاکم کند، مقید بود که به دلیل مصوبات شورای عالی وقت نظام پزشکی تعرفه ها را در وقت مقتضی و مناسب اعلام کند.
زالی یادآور شد: متاسفانه بعد از واگذاری تعرفه ها تاخیر های چند ماهه در اعلام تعرفه ها ایجاد شد و این تاخیر موجب سردرگمی مردم و شکل گیری تعرفه های غیرمتعارف و غیر رسمی شد، همچنین جامعه پزشکی مدت ها مجبور بود با نرخ های سال گذشته در بسیاری موارد کار خود را انجام دهد.
کلمات کلیدی: سازمان نظام پزشکی ، تعرفه ، تعرفه های بخش خصوصی ، تعرفه های غیر متعارف ،علیرضا زالی،رییس سازمان نظام پزشکی کشور
میگنا: نمایندگان مجلس در جلسه علنی صبح امروز (چهارشنبه) و در جریان بررسی جزئیات لایحه برنامه ششم ماده ۸۷ این لایحه را به تصویب رساندند که بر اساس آن تولیت نظام سلامت شامل سیاستگذاری اجرایی، برنامهریزیهای راهبردی، ارزشیابی، اعتبارسنجی و نظارت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز میگردد. کلیه اشخاص حقیقی وحقوقی اعم از دولتی و غیردولتی، از جمله ارایهکنندگان خدمات سلامت، سازمانها و شرکتهای بیمه پایه و تکمیلی، موظفند از خط مشی و سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با تأکید بر خرید راهبردی خدمات و واگذاری امور تصدیگری با رعایت ماده ۱۳ قانون مدیریت خدمات کشوری و سطح بندی خدمات، تبعیت کنند.
به موجب این مصوبه از زمان ابلاغ این قانون، سازمان بیمه سلامت از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتزع و با حفظ شخصیت حقوقی و استقلال مالی بر اساس اساسنامهای که به تصویب هیأت وزیران میرسد وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اداره میشود. اساسنامه این سازمان مطابق قانون به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تصویب هیأت وزیران میرسد.
اورژانس سازمان شد
در این مصوبه همچنین آمده که به منظور توسعه کمی و کیفی، ساماندهی و یکپارچهسازی شبکه اورژانس پیش بیمارستانی(۱۱۵)، سازمان فوریتهای پیش بیمارستانی اورژانس کشور به عنوان موسسه دولتی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از محل منابع، ساختار و نیروی انسانی موجود ایجاد میگردد.
اساسنامه سازمان مذکور به پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تصویب هیأت وزیران خواهد میرسد.
طبق تبصره این بند واحدهای استانی و شهرستانی سازمان فوریتهای پیشبیمارستانی کشور کماکان به صورت ادغام یافته در شبکههای بهداشتی درمانی زیر نظر سازمان مذکور ارائه خدمت خواهند کرد.
نمایندگان مجلس در این مصوبه همچنین مقرر کردند فهرست رسمی دارویی ایران بر اساس نظام دارویی ملی کشور توسط وزارت بهداشت حداکثر هر سه ماه یک بار تدوین میگردد. تجویز داروهای خارج از فهرست یادشده، تخلف محسوب شده و متخلف با توجه به شدت و ضعف عمل ارتکابی و تعدد و تکرار آن، حسب مورد به مجازاتهای مندرج در تبصره (۱) ماده (۲۸) قانون سازمان نظام پزشکی مصوب ۱۳۸۳ محکوم میشود.
در این مصوبه آمده که آییننامه اجرائی بند فوق در شش ماه اول برنامه توسط سازمان و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (سازمان غذا و دارو) تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
در تبصره دیگر این بند وزارت بهداشت موظف است نسبت به تهیه لیست فرآورده ها و داروهای سنتی و گیاهی کشور اقدام نماید.
نمایندگان مجلس با ۱۳۰ رأی موافق، ۶۹ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۴ نماینده حاضر ماده ۸۷ لایحه برنامه ششم را به تصویب رساندند.
تقدیر وزارت بهداشت از نمایندگان مردم
طاهر موهبتی معاون برنامه ریزی، هماهنگی، حقوقی و امور مجلس وزارت بهداشت در پی تصویب بندهای سلامت برنامه ششم توسعه و تصمیمات موثر نمایندگان مجلس در جهت تقویت تولیت وزارت بهداشت، از آنها قدردانی کرد.
کلمات کلیدی: طرح تحول نظام سلامت،مجلس شورای،وزارت بهداشت،تولیت نظام سلامت
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای با اشاره به رویکرد سلسله همایش های راهبری و مدیریت فناوری اطلاعات طی چهار دوره اخیر همایش ادامه داد: دردوره های گذشته، همایش بیشتر به تشریح مفاهیمی همچون "راهبری سازمانی IT " و " آموزش و آگاهی کارفرمایان فناوری اطلاعات"، "ممیزی فناوری اطلاعات"، "سازوکارهای سنجش، پایش درحوزه راهبری و مدیریت فناوری اطلاعات" پرداخته است؛ در این دوره، مبحث "کنترلهای داخلی و مدیریت ریسک" به عنوان موضوع پنجمین همایش راهبری و مدیریت فناوری اطلاعات انتخاب شده است.
رئیس هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران با بیان اینکه کشور در ابتدای راه مدیریت فناوری اطلاعات است، گفت: برخلاف ایران، درکشورهای دیگر سال هاست که استانداردهای راهبری و مدیریتICT کاملا تبیین و اجرایی شده و سازمان مصر است که از طریق برگزاری این همایش ها، فضایی فراهم کند تا متخصصان، مدیران و دانشجویان بتوانند با چالش های مدیریت فناوری اطلاعات و استانداردهای روز دنیا آشنا شوند.
سعادت با اشاره به اینکه اولویت سازمان نظام صنفی رایانه ای، فراهم کردن زمینه برای توسعه صنعت ICT گفت: هدف نهایی سازمان، توسعه اقتصادی صنعت فاوا و اشتغال زایی در این حوزه است؛ درواقع برگزاری این همایش علاوه بر اطلاع رسانی و افزایش آگاهی جامعه فناوری اطلاعات کشور، باید منجر به تاثیرات مثبت اقتصادی در کسب و کار ICT شود.
رئیس پنجمین دوره همایش راهبری و مدیریت فناوری اطلاعات تاکید کرد: به دلیل ضرورت آشنایی تمام نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی با بحث مدیریت فناوری اطلاعات، مخاطبان این همایش همه مدیران بخش خصوصی، دولت وصاحبان صنایع و بانک ها هستند.
سعادت با اشاره به ضرورت آشنایی کارفرمایان پروژه های حوزه ICT با مدیریت فناوری اطلاعات گفت: یکی از مشکلات بخش خصوصی ناآگاهی کارفرمایان به ویژه کارفرمایان دولتی نسبت به نیازهای خود در این صنعت است و ضرورت دارد بخش خصوصی به ارتقاء این آگاهی کمک کند. بالارفتن این آگاهی باعث می شود فرایند کاری سازمان ها درحوزه فاوا بهبود پیدا کرده و بهینه شود.
به گفته سعادت، مدیریت بهینه فناوری اطلاعات در سازمان ها تاثیر مستقیمی بر افزایش درآمدهای آن سازمان دارد؛ سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران قصد دارد در این همایش با معرفی چند نمونه موفق مدیریت فناوری اطلاعات در مجموعه ها، کاربرد این موضوع در توسعه صنایع را نشان دهد.
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای با اشاره به ضرورت تدوین نقشه راه مدیریت و راهبری فناوری اطلاعات از سوی بخش خصوصی گفت: بخش خصوصی برای ترسیم نقشه راه مدیریت و راهبری فناوری اطلاعات نباید منتظر دولت شده و باید پیش قدم شود؛ قطعا جلب مشارکت و حمایت دولت برای اجرای هدفمند و فراگیر این موضوع از سوی بخش خصوصی ضرورت دارد.
او ادامه داد: در این راه ضروری است که ممیزان فناوری اطلاعات در دل بخش خصوصی شکل بگیرند و با تایید سازمان نظام صنفی رایانه ای در نهایت از سوی نهادهای دولتی و حاکمیتی فاوا به دستگاه های مختلف ابلاغ شوند.
سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران، پنجمین دوره همایش راهبری و مدیریت فناوری اطلاعات را از ساعت 8 صبح الی 16روز چهارشنبه 15دی ماه 1395 در سالن همایش کتابخانه ملی ایران برگزار خواهد کرد.
صفحه منتسب به امام خمینی (ره) با انتشار پستی در اینستاگرام از حفظ حمایت های مردم از نظام مقدس جمهوری اسلامی گفت.
صفحه منتسب به امام خمینی (ره) با انتشار پستی در اینستاگرام از حفظ حمایت های مردم از نظام مقدس جمهوری اسلامی گفت.
در همین راستا و با توجه به حماسه 9دی صفحه منتسب به امام خمینی (ره) با انتشار پستی در صفحه اینستاگرام ، با بازنشر بخشی از بیانات امام خمینی در جمع استانداران سراسر کشور در 15 آذر سال 59، به مانایی پشتیبانی های مردم از نظام مقدس جمهوری اسلامی تاکید کرد.
این صفحه نوشت:
"این پشتیبانیهای عظیمی که مردم میکنند، و آن حضوری که خودشان دارند باید حفظ بشود تا کشورتان حفظ بشود. و من خوف این را دارم که نعمتی را که خدا به ما داده است، و همه اینها از جانب خدای تبارک و تعالی بوده است ما کُفران این نعمت را بکنیم، و عنایت خدا از ما منحرف بشود. 15آذر1359"
اصفهان-ایرنا-معاون امور اجتماعی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: خیران در شش ماه نخست امسال حدود 780 میلیارد تومان برای توسعه و تکمیل زیرساخت های نظام سلامت کشور، شبکه های بهداشت و مراکز درمانی هزینه کردند.
چکیده:
اوقاف بارزترین عنصر فرهنگی در طول دوران حکومت ترکان عثمانی اســت و نماد مجسّم هنر ـ با تمام وجوه و ابعاد آن ـ به شمار می آید. به تعبیری، فرهنگ ترک در دوره امپراتوری عثمانی را می توان فرهنگ وقف نام نهاد. امروزه بخشی از اوقاف نیز به شکل میراث و بقایای مادی قابل مشاهده اســت.کلید واژه ها:
وقف در دوره عثمانی، امپراتوری عثمانی، ترکیه، وقف شناسی، دوره جمهوری، پژوهشهای وقفیمقدمه:
وقف نهادی دینی، حقوقی و اجتماعی اســت که در حیات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تاریخ تُرک نقش بسزایی ایفا کرده اســت. اگر فردی با نیت کسب رضای خدا و برآوردن نیازهای گوناگون مردم، همه یا بخشی از دارایی های منقول و غیرمنقول خود را تا ابد به یک هدف دینی یا نیکوکارانه یا اجتماعی اختصاص دهد، در آن صورت دارایی خود را وقف کرده و در حقیقت یک نهاد وقفی ایجاد کرده اســت.اوقاف در ترکیه:
درباره اوقاف تا به امروز هم در ترکیه و هم در کشورهای دیگر پژوهشهای فراوانی صورت گرفته اســت. تنها در «بانک اطلاعات تحقیقات عثمانی» ـ که مطالعات و نشریات 75 سال گذشته در حوزه تاریخ عثمانی را در بر می گیرد، 99 کتاب و 279 مقاله یافت می شود.(5) این ارقام نتیجه جستجوی کلمات «وقف»، «کلیه»، «عمارت»و «خیرات» در بانک اطلاعاتی مزبور اســت که شامل بخش بزرگی از کتاب ها، تحقیقات آکادمیک در دانشگاه ها و پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری اســت.تلاش های کوپریلی و بارکان:
مرحوم محمد فؤاد کوپریلی در ترکیه نخستین دانشمندی بود که همچون دیگر حوزه های علوم اجتماعی، در موضوع اوقاف نیز رویکردهای روشمند را مطرح کرد. او در سال 1938 م طی مقاله ای نشان داد که صرفاً با بررسی بعد حقوقی مؤسسه وقف، نمی توان به ماهیت واقعی آن پی برد؛ لذا ضروری اســت وقف با یک دیدگاه تاریخی کلّی نگر و در داخل یک چشم انداز تاریخی بررسی شود.آسیب شناسی مطالعات وقف شناسی:
به رغم این بحث های روشمند و تجارب مفید، اما مطالعات وقف شناسی ـ که در سطور بالا با توجه به موضوعات و خطوط اصلی شان به اجمال معرفی شدند ـ نتوانسته اند از چنان شمولیتی برخوردار باشند که انسان و جامعه را با همه ژرفای تاریخی و ابعاد فرهنگیشان پوشش دهند. البته این کاری مشکل اســت؛ چرا که تاریخ ترک، به ویژه تاریخ دوره عثمانی پیچیده و مغلق اســت. اما از سوی دیگر منابع سرشاری در دست اســت که می توان در تحلیل این تاریخ از آنها استفاده کرد.(16) در هر حال تبیین و توضیح نه فقط کلیت تاریخ عثمانی، بلکه تبیین کلیت هر یک از نهادهای آن با انجام چند پژوهش و بررسی کاری دشوار اســت. به همین علت، برای آنکه در آینده مقایسه پژوهش هایی که در محدوده کوچکی انجام گرفته اند، میسر باشد، لازم اســت همگی با روش های مشابه و به شکلی بسامان و سیستماتیک صورت بگیرند.رویکردهای سه گانه در پژوهشهای مربوط به اوقاف و موقوفات:
از این رو نگارنده بر این باور اســت که با استفاده از روش سونداژ Sundaj و رویکردهای سه گانه می توان در اندک مدتی اوقاف دوره عثمانی را به شکلی قابل فهم تر درآورد. این رویکردها را به صورت زیر می توان طبقه بندی کرد:(17)رویکرد کرونولوژیک (تاریخی) و افقی؛(18)
ـ رویکرد جغرافیایی و عمودی؛(19)تعریف غلط از وقف:
زمانی که در نیمه قرن 19 و اوایل قرن 20، کشورهای غربی ممالک اسلامی را تحت حاکمیت خود درآوردند، با اموال و دارایی های وقفی مواجه شدند که امکان دستبرد به آنها وجود نداشت. این وضعیت، بهره برداری از اموال و دارایی های مزبور را با مشکل مواجه می ساخت؛ از این رو و به ویژه در پژوهشهای شرق شناسان درباره نهاد وقف، سعی بر آن بود تا مسأله از لحاظ حقوقی مورد تجزیه و تحلیل، و به معنای درست تر مورد انحلال و فروپاشی قرار گیرد. بدین ترتیب همه دقت ها بر روی مفهوم وقف متمرکز بود. از آنجا که این مفهوم در قرآن نیامده، با اصرار به منشأ و خاستگاه نهاد وقف پرداخته شد.اوقاف و مدینه فاضله:
آدمی در هر زمانی در جستجوی صلح و آرامش و زندگی سعادتمند بوده اســت. انسان امروزی نیز برای نیل به این هدف خواسته هایی از این قبیل دارد: تداوم پیشرفت اجتماعی و اقتصادی، حفظ طبیعت و محیط زیست، دسترسی به استانداردهای بهتر زندگی، احترام به حقوق بشر، داشتن محیط زندگی سالم و امن که در آن همه بتوانند به خدمات عمومی اساسی دسترسی داشته باشند و سرانجام همبستگی و همکاری جهانی برای جلوگیری از امحاء هویت ها و تنوع های فرهنگی.وقف در اسلام:
بدین ترتیب می توان وقف در اسلام را این گونه تعریف کرد: هر گاه یکی از عناصر جامعه مسلمین را برانگیزد تا بخشی از اموال شخصی خود را به نهادی در خدمت عموم سوق دهد، این عمل را وقف گویند. موقوفات که در واقع محصول این عمل و یا به بیان دیگر ارزش ها هستند، در برخی ادوار جامعه اسلامی، در تمام ابعاد حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حضور پررنگ تر داشته اند.تعامل حاکمان عثمانی با نهاد وقف:
این نوع رفتار را در آغاز کار، در میان بنیانگذاران دولت عثمانی نیز شاهدیم و خود عامل بدان بوده اند. به نوشته عاشق پاشازاده، از اولین مورخان عثمانی، بنیانگذاران و حاکمان دولت عثمانی «... صاحب سفره ای بودند که فقیران بر آن اطعام می شدند» و آنها «بر مردم دنیا نعمت ها می دادند».(51)آبادی و عمران شهر استانبول:
بعد از فتح استانبول، سلطان محمد فاتح با فرماندهان خود دیدار کرده، چنین مقرر می کند که استانبول باید آباد شود؛ فراریان از شهر از هر دین و نژادی به شهر بازگردانده شوند؛ و حتی از نقاط دیگر کشور به اینجا جمعیت منتقل و برای آنها پاره ای تدابیر تشویقی در نظر گرفته شود. او با هدف برآوردن نیازهای این افراد، به فعالیت های زیرساختی سرعت می بخشد و در این چارچوب ساخت مجموعه عمارت فاتح (کلیه فاتح) را که در واقع موقوفه و یا خیرات خود او بود، آغاز می کند.پی نوشت ها :
1.استاد بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه «حاجت تپه»ی آنکارا.
2.عضو هیئت علمی گروه عرفان دانشنامه جهان اسلام.
3.عاشق پاشا زاده.
4.احمدی در وصف اورخان غازی. ر. ک:
Ahmedi, Dastan ve Tevarih-I AI – I Osman, in Nihal Atsiz, Osmanh Tarihleri 1: Turkiye yayinevi, Istanbul, 1949, s. 10.
5.«بانک اطلاعاتی تحقیقات عثمانی» در دوره جمهوری (Umhuriyet Doneminde Osmanli Arastirmalari Veri Bankast) به مناسبت هفتصدمین سالگرد تأسیس دولت عثمانی، با مشارکت اعضای هیأت علمی و دانشجویان گروه تاریخ دانشگاه حاجت تپه ایجاد شد. در اینجا لازم اســت از تمامی آنها تشکر کنم.
6.همایش ها و کنگره هایی که اداره کل اوقاف از 16 سال پیش، همه ساله به مناسبت هفته اوقاف برگزار می کند. مشوق محققان برای انجام تحقیقات وقف شناسی بوده اســت. به ویژه نخستین شورای اوقاف که به همت دکتر لیلا البرز، مدیر کل وقت اوقاف، تشکیل شد، در انجام پژوهشهای جدی در حوزه وقف و ارائه پیشنهادها و راهکارهای جدید نقش بسزایی داشت. نک :
Vakit surasi (3–5 Aralik 1985) Tebligler. Tartismalar ve Komisyon Raporlari. Vakiflar Genel Mudurlugu Yayini, Ankara, 1986.
7.Yediyildiz (Bahaeddin). “Turk vakiflari Arastirma Enstitusu kurulmalidn”, 1. Vakif surasi (3 – 5 Aralik 1985) Tebligler, Tartismalar ve Komisyon Rapolari (Ankara, 1986). 104 – 110.
8. Yediyildiz (Bahaeddin). “Vakif incelenelerinde Metod Arastirmalan”. 2. Vakif Haftasi 3 – 9 Aralik 1984; Konusmalar ve Tebligler (Ankara, Renk Ofset Matbaacilik, 1984), 16 – 18.
9. Acun (Ramazan), Tarih Arastirmalarinda Bilgisayar. Metod ve Bir Uygulama Denemesi; Vakiflar Beri Tabani (Ankara, 1988), Bilim Uzmanligi Tezi, Hacettepe Universitesi.
10. Yediyildiz (Bahaeddin). Acun (Fatma). “Internet> te Vakiflar”. Vakiflar DErgisi, 26 (1997), 5 – 24.
11. Koprulu (M. Fuat). “Vakif Muessesesi ve Vakif Vesikalarnin Tarihi Ehemmiyeti”, Vakiflar Dergisi. 1: 1-2 (1938). 1-6; Koprulu (M. Fuat). “ Vakif Muessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Teka mulu”, Vakiflar Dergisi. 2: 1942), 1-36.
مجموعه مقالات کوپریلی در حوزه اوقاف به شکل کتاب منتشر شده اســت:
Koprulu (M. Fuat), Islam ve Turk Hukuk Tariki Arastirmalan ve Vakif Muessesesi, Istanbul. Otuken Yayinlari, 1983.
12. Barkan (Omer Lutit). “Osmanli Imparatorlugu > nda Bir Iskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakiflar ve Temlikler”. Vakiflar Dergisi, 2 (1942), 297 – 386, Barkan (Omer lutfi), “Osmanli Imparatoriugu > nda Toprak Vakiflarinin Idari – Mali Muhtari – Yeti Mes’ elesi”, Turk Hukuk Tarihi Dergist, 1. (1944). 11 – 23; Barkan(Omer Lutfi), “Seri Miras Hukuki ve Evladlik Vakiflar”. Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesi Mecmu’asi, 6, 1 (1940). 165 – 181;l Barkan (Omer Lutfi). “Edirne ve Civarindaki Ba’zi ‘Imaret Te’sislerinin Yillik Muhase – be Bilancolari”. Bellgeler. 1; 2 (1964), 233 – 377, Barkan (Omer Lutif). “Fatih Cami’I Ve ‘Imareti Te’sislerinin 1489 – 1490 Yillarina Aid MUhasebe Bilancolan” Istanbul Universitesi Iktisad Fakultesi Mecmu’asi, 23, 1-2 (1962 – 1963). 297 – 341; Barkan (Omer Lutfi). “Suleymaniye Cami’I ve ‘Imareti TE’sislerine Aid Yillik Bir Muhasebe Bilancosu 993/994 (1385/1586)”. Vakiflar Dergisi, 9 (1971), 109 – 161, Barkan (Omer Lutfi). “Sehirlerin Tesekkul ve Inkisaf Tarihi Bakimindan: Osmanli Imparatorlugu’nda ‘Imarel Sitelerinin Kurulus ve Isleyis Tarzina Aid Arastirmalar.” Istanbul Universitesi iktisad Fakultesi Mecmu’asi. 23, 1 – 2 (1962 – 1963). 239 – 296.
13. Istanbul Universitesi Iktisad FAkultesi Mecmu’asi, 23. 1 – 2 (1962 – 1963), s. 239.
14. ایالات آناتولی، همه سنجاق ها آناتولی و لواهای قسطمونی، علائیه، تکه، حمید و قره حصار صاحب را در بر می گرفت.
15. در ایالت فرامان 3 عمارت، 75 مسجد جامع، 319 مسجد، 45 مدرسه، 272 زاویه، 2 دارالحدیث، 31 دارالحفاظ، 4 معلم خانه، 4 قلندرخانه، 2 دارالشفا و 14 کاروانسرا از طریق وقف اداره می شد. در همان تاریخ ها 10 عمارت، 93 مسجد جامع 218 مسجد، 35 مدرسه، 275 خانقاه و زاویه، 13 معلم خانه و 17 کاروانسرا به همان شکل اداره می شد. در ایالات حلب و شام نیز 25 عمارت، 400 مسجد، 26 مدرسه، 43 کاروانسرا و معلم خانه وجود داشت.
Barkan (Omer Luti). "Sehir lerin Tesekkul ve inkisaf Tarili Bakinindan: Osmanli Imparatorlugunda Inaret Sitelerinin Kurulus ve Isleyis Tarzina Aid Arastirmalar", Istanbul Universiteis Iktisad Fakultesi mecmu'asi., 23. 1-2 (1962 ـ1963), s. 242 ـ243 .
16. در میان منابع مربوط به اوقاف مهم ترین مجموعه ها در آرشیو اداره کل اوقاف قرار دارند که در برگیرنده هزاران وقف نامه و اسناد مرتبط دیگر هستند.علاوه بر این، در آرشیو اداره کل ثبت اسناد Tapu Kadastro ، آرشیو عثمانی نخستن وزیری و آرشیو موزه توپقاپی سرای، صدها وقف نامه و دفتر محاسبات اوقاف موجود اســت . از سوی دیگر دفاتر تحریر عثمانی که مهم ترین منبع تاریخ اجتماعی و اقتصادی ترک هستند؛ نیز سجل های شرعی که در موزه های مختلف نگهداری می شوند، اطلاعات فراوانی درباره وقف ارائه می کنند. به این منابع باید مقالات و کتاب های موجود در کتابخانه ها و آثار وقفی به جا مانده را نیز اضافه کرد.مضاف بر همه اینها اسنادی هم در نزد مردم وجود دارد.
17.این دیدگاه ها را پیش از این طی مقاله ای در همایشی که اداره کل اوقاف در سال 1984 به مناسبت هفته اوقاف برگزار کرده بود توضیح داده ام . نک:
Yediyildiz (BAhaeddin), "Vakif Incelemelerinde MetodArastirmalari". 11. Vakif haftasi (3-9 Aralikki 1984) Konusmalar ve TEbligler. Ankara. 1985, s. 16ـ18
18.براساس این روش، با در نظرگرفتن جغرافیای ترکیه، تاریخ ترکیه از سلجوقیان تا به امروز به هشت دوره تقسیم میشود که می تواند به شکل زیر باشد:
1.دوره سلجوقی؛ 2.. دوره امیرنشین ها. 3.دوره شکل گیری عثمانی (1299 ـ 1500)؛ 4. دوره کلاسیک عثمانی (1500 ـ 1585)؛ 5. قرن هفدهم (1595 ـ 1669)؛ 6. قرن هجدهم (1699 ـ 1839)؛ 7. از تنظیمات تا جمهوری (1839 ـ 1920)؛ 8. دوره جمهور (1920 ـ ...).
از میان وقف نامه های مربوط به هر دوره ـ به شرط آنکه نمایانگر تمام طول دوره و نیز جغرافیای تمام ترکیه باشدـ براساس نظامی مشخص، 300 تا 500 وقف نامه انتخاب می شود. داده های موجود در این وقف نامه ها استخراج و نسبت های موجود معین می گردد. بی شک برای انجام این کار نیاز به استاده از بانک های اطلاعاتی اســت. بعد از آن اطلاعات به دست آمده در درون تمامیت ساختار اقتصادی و اجتماعی و نیز نظام فرهنگی جامعه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
19. در این رویکرد، قصد آن اســت که روش سونداژ در بستر جغرافیایی تجزیه شود. بدین ترتیب که ابتدا از ترکیه و بعدها از تمام جغرافیای عثمانی تعداد ده منطقه و یا بیشتر انتخاب می شود؛ به شرطی که بتوانند نماینده تمام جغرافیای ترکیه و یا عثمانی باشند و البته ویژگی های متفاوت از همدیگر هم داشته باشند. در هر یک از این مناطق، موقوفاتی که ترکان ایجاد کرده اند و نیز اسناد مربوط به آنها با تحقیقات میدانی، کتابخانه ای و آرشیوی معین می شوند و در درون سیر تاریخی و تمامیت فرهنگی مورد تحلیل قرار می گیرند، که در این صورت نتایج قابل توجهی به دست خواهد آمد. با پژوهش هایی از این دست می توان تصوری کلی از وقف به دست آورد و نمای کلی آن را نیز ترسیم کرد.
20.براساس این رویکرد، موضوعاتی مشخص در ارتباط با وقف مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. برای مثال اگر هدف بررسی « کلیه ها» باشد. تعداد معینی از آنها به گونه ای که نماینده همه آنها باشند انتخاب می شوند و مورد تحلیل های عمیق و کلی قرار می گیرند؛ چرا که همه این کلیه ها به صورت وقفی بنا شده اند و با استفاده از منابع وقفی موجودیت خود را حفظ کرده اند. بررسی درباره کلیه ها می تواند نقش و کارکرد وقف در داخل نظام فرهنگی ترک را مشخص سازد.
به ویژه انجام بررسی های تطبیقی درباره کلیه هایی که یک فرد تقریباً در یک دوره در مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد کرده اســت و با توجه به مؤلفه «تأثیر متقابل نهاد ـ جامعه». می تواند محققان را به نتایج قابل توجهی برساند. برای مثال بایزید دوم در آماسیه، ادرنه و استانبول و سبیمان قانونی در رودوس، شام و استانبول کلیه ساخته اســت.
21. رساله دکتری نگارنده با هدایت. Prof. Dr. Jacques Berque در پاریس که با حمایت Centre National de la Recherche Scientifique منتشر شده اســت:
Yediyildiz (Bahaeddin), Instisution du vaqf an 18e siecle en Turquieetude socio ـhistorique. Ankara, 1985. 405 s.
چاپ دوم آن را با اضافات و ویرایش جدید وزارت فرهنگ انجام داده اســت :
Yediyildiz (Bahaeddin). Instisution du vaqf and 18e siecle en Turquieetude socio ـhistorique, 2. Baski, Ankara Kultur Bakanligi, 1990. 382 s.
ترجمه ترکی آن نیز به چاپ رسیده اســت :
Yediyildiz, B., XVIII. Yuzyilda Turkiye'de Vakif Muessesesi ـBir Sosval Tarih Incelemesi-, Turk Tarih kurumu Vavim, Ankara 2003 . XVIII + 506 s.
22. Ozturk (Nazif(, Turk Yenilesme Tarihi Cenevcsinde Vakif muessesesi TDV Yayini, Ankara, 1995, 17 + 666 s.
این تحقیق در اصل رساله دکتری اســت که با راهنمایی نگارنده در انستیتوی علوم اجتماعی دانشگاه حاجت تپه آماده شده اســت.
23. Yuksel (Hasan), Osmanli Sosyal ve Dkonomik Hayatinda Vakiflarin Rolu (1588 ـ1683). Sivas, 1998 .
24. Balta (Evangelia), Les vakifs de Serres et de sa region (15e et 15et s.) ـun premier inventaire ـ(Traduit par Edith Karagiannis) Athenes 1995, 442 s.
25. Balta. Ayni Eser. S. 35 ـ37 .
26.
27. Bezesten / Bedesten.
28. Balta. Ayni Eser. s. 38.
29. Balta. Ayni Eser. s. 35.
30. Balta. Ayni Eser. s. 39.
31. این تحقیق نیز به راهنمایی نگارنده و به عنوان رساله دکتری انجام گرفته اســت.
Fahri Unan. Kurulusundan Gunumuze Fatih Kullieyst, Turk Tarih Kurumn. Ankara 2003.
32. Muderrisoglu (Mehmet Fatih), Edime 2. Bayezid Kulliyesi 1-2 (Ankara, 1986) Bilim Uzmanligi Tezi. Hacettepe Universitesi; Muderrisoglu (Mehmet Fatih). 16. Yuzyilda Osmanli Imparatorlugu’nda insa Edilen Menzil Kulliyeleri Tezi, Hacettepe Universitesi; Ozbyram (Gamze) , Nuruosmaniye Complex (Istanbul, 1988), Bilim Uzmanligi Tezi. Bogazici Universitesi; Ozyurt (Weniz). Luleburgaz Sokullu Mehmed Pasa Kulliyesi (Istanbul 1989), Bilim Uzmanligi Tezi, hacettepe Univeritesi.
33. Yediyildiz (M. Asim), Baslangicindan Gunumuze Yildir Kulliyesi ve Ulucami’ (Ankara, 1995). Doktora Tezi. Hacettepe Univeritesi.
34. Say (Yagmur), Seyyid Battal Gazi Kulliyesi, Doktora Tezi (Ankara 1999). Hacettepe Universitesi Sosyal Bilimle Enstitusu. Zulfikar (Canguzel). Aziz Mahmud Hudayi Kulliyesi (Ankara 1999), Doktora Tezi. Hacettepe Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu.
35. برای اولین بار F. Dieterici آن را به چاپ رساند (لیدن 1895) . تا به امروز بیش از 15 بار به چاپ رسید اســت. تصحیح انتقادی آن را البیرنصری نادر انجام داده اســت (بیروت 1968). به زبان های آلمانی، فرانسه، اسپانیولی و ترکی هم ترجمه شد اســت.
36. Farabi. El-Medinetu'l ـFadila (cev.: Ahmet Arslan). Kultur Bakanligi, "bin Temel Eser". An ـkaraj 990. s. 69 ـ70 .
همانند فارابی، متفکران دیگری نیز در پی جامعه ای سعادتمند بوده اند: افلاطون در جمهور (Pliteia)، سنت آگوستین در شهر خدا (De Civitate Dei)، ت. موروس در اثر مشهور دوره رنسانس اوتوپیا (Utopia)، و سرانجام کامپانلا کشیش ایتالیایی قرن هفدهم در کشور آفتاب (Civitas Solis) در آرزوی محیطی بوده اند که انسان ها بتوانند زندگی سعادتمندی در آن داشته باشند. برخی این متفکران را نه تنها اتوپیست (Utopia)، و سرانجام کامپانلا کشیش ایتالیایی قرن هفدهم در کشور آفتاب (Civitas Solis) در آرزوی محیطی بوده اند که انسان ها بتوانند زندگی سعادتمندی در آن داشته باشند. برخی این متفکران را نه تنها اتوپیست (Utopiste)، بلکه «پیشروان واقعی عدالت اجتماعی» و آثارشان را «تلاشی برای ایجاد نظام قوانین برای رفاه یک جامعه همراه با اخوت در این جهان» دانسته اند. نک :
M. A. Lahbabi, Kapalidan Aciga ـMilli Kulturler ve insansi Medeni ـyet Uzerine 20 Deneme ـ(cer.: B. yediyildiz), TDV Yayinlan, Ankara, 1996, s. 25 ـ28.
37.نک: مقدمه احمد ارسلان بر ترجمه اثر فارابی به ترکی، ص XXIII.
38.بقره، آیه 148، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
39. Yusuf Has Hacib. Kutadgu Bilig. 3. bs., Ankara, 1985. s. 28 (236) .
40.نجم، آیه 39، ترجمه محمد مهدی فولادوند؛ برای رابطه بین تلاش و خیرات نک :
B. Yediyildiz. "Haci Bayram Velidone ـminden gunumuze kadar gelen kultur eserleri". 1. Haci Bayram ـ1 Veli Sempozyumu Bildirileri, Ankara Valiligi il Kultur Mudurlugu Yayini, ankaa 1990. s. 133 J 143 .
41.«وام نیکو دادن» (حدید، آیه 18. مزمّل، آیه 20)؛ «انفاق فی سبیل الله» (بقره، آیه 195 و 261)؛ «اعطای مال به خویشاوندان، ایتام و مسکینان» (بقره، آیه 177)؛ «اطعام فقیر» (فجر، آیه 18/ ماعون، آیه 3)؛ «صدقه دادن» (نساء، آیه 114)؛ و به ویژه «مسابقه در انجام خیرات» (بقره، آیه 148 / آل عمران، آیه 114).
42. B. Yediyildiz, "Hayrat kavrami uzerinde bazi dusunceler". Turk Kulturu Aralamalari Dergisi (Prof. Dr. ismail Ercument Kuran'a Armagan. 27: 1-2), Ankara, 1989. s. 277-284; "Turk Kultur Sisteminde Vakfin Yeri". Turk Vakiflari (Ed.: Z. Baloglu). Turkiye Ucuncu Sektor Vakfi yayini. Istanbul. 1996. s. 40 ـ47.
43. AKsoy (O. Asim). Atasozu ve Deyimler Sozlugu, 4. bs. ankara. 1984. c. 2, s. 716 ـ717.
44. Aksoy (Omer Asim), ayni Eser, c. 1. s. 254.
45. نمونه هایی که در بالا ذکر شده، مختص ترک ها نیست و ایرانی ها و چه بسا دیگر ملل شرقی هم داشته باشند. (سردبیر)
46. آل عمران، آیه 114، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
47. بقره، آیه 148؛ برای آگاهی بیشتر نک:
B. Yediyildiz. Institution du vaqf 18e siecle en Turquie ـetude socio ـhistorique -, Kultur Bakanligi Yayini. Ankara, 1990.
48.مفهوم خیرات اگر نه به لحاظ شکل، اما به لحاظ معنا و مفهوم در فرهنگ پیش از اسلام ترکان، مفهوم بیگانه ای نبوده اســت. نک:
Yediyildiz (Bahaeddin). "Turk Dunyasinin Sosyo ـKul turel Entegrasyonunda Vakiflarin Rolu", Yeni Turkiye, 15 (1997), 327 ـ337.
49. Y. Yavuz, "Semetkand ـRegistan Kulliyesi ve Onarimi". 10: Vakif Haftasi Kitabi. VGM Yayini. Ankara 1993. s. 85 ـ100 .
50. M. Ibrahim, "Gazi Husrev Bey Kullivesi ve Bosna hersek'teki Son Durunm" 10: Vakif Haftasi Kitabi, VGM Yayini. Ankara 1993, s. 181 ـ206.
51. 'Asikpasazade. Ayikpasaoglu Taihi, Yayina haz.: Nihal Atsiz. Istanbul 1992. b8.
52. 'Asikpasazade. Ayni Eser, b157.
53. اسراء آیه 70.
54. oba.
55. tursun Be. Tarih ـi Ebu'1-Feth. haz.: Mertol tulum. Fetih Cemiyeti Yayini. Istanbul, 1977, s. 12. Vurgular tarafimuzdan yapilmistir.
56. Tursun Bey. Ayni Eser. s. 12.
57. Tursun Bey. Ayni Eser, s. 12.
58. Ahmedi. Dastan ve Tevarih ـi Al ـi 'Osmanli Tarihleri 1; turkiey yayinevi, istanbul, 1949, s. 10.
59. «دارالخیر و مسجد و تربت بنا کرد/ باری او از مرگ چه غمی خواهد داشته/ از برای عقبایش در دنیا مقامی ساخت / که در آنجا خاص و عام آسایش می یابند / در زمان حیات راحتش به مردم رسید / بعد از مرگ نیز نعمتش خواهد رسید».
yapdi darulhayr u cami', turbe hem,/ Bari olmekden ana dahi ne gam? / Ukbayicun dunyede yapdi makam,/ Ki ـanda asude olurlar has u amm./ Diriyiken halka erdi rahati./ Oldi hem geru erisur ni'meti. Bkz.: Ahmedi. Ayni eser. s. 19 ـ20.
60. Sukrullah, Behcetu;t ـtevarih, in Nibat Atsiz, Osmanli Tarihleri 1: Turkiye yayinevi, Istanbul, 949. s. 60 ـ61.
61. sukrullah, Behcetu't ـtevarih, in Nihal Atsiz, Osmanli Tarihleri 1: Trukiye yayinevi, Istanbul. 1949. s. 63.
62. «عادت عثمان غازی این بود: هر سه روز یک بار طعام پخته، فقرا را جمع و اطعام می کرد. و مردم بی لباس را آورده، لباس بر تنشان می کرد و کار و بارش همیشه صدقه دادن به خاتون های بی شوهر بود. خصلت عثمان غازی: نیز او عمارت بنا کرد که همیشه فقرا بیایند و در عمارت غذا بخورند و بر پادشاه دعا کنند. نیز برای گردآوردن علما مدرسه بنا کرد، و نیز برای دراویش، که به آنها بسیار محبت می کرد، زاویه ساخت ...».
Asikpasaoglu Ahmed 'Asiki, Tevarih-i Al-i 'Osman, in Nihal Atsiz., Osmanli Tarihleri 1: Turkiye yayinevi, Istanbul, 1949, s. 230 ـ231 ,
«و خصلت پسرش غازی خداوندگار: بسان پدر، او نیز عمارت ها و مدرسه و مساجد بنا کرد و برای دراویش، که بسیار به آنها محبت داشت، عمارت ساخت». Asikpasaoglu Ahmed 'Asiki. ayni eser, s. 231 ، سلطان محمد فاتح را نیز چنین تصویر می کند: «در هر ولایتی که از پادشاهان کافر گرفت، مساجد ساخت و مدارس بنا کرد و عمارت ها بنیان نهاد.
خصوصاً زمانی که استانبول را فتح کرد هشت مدرسه عالی بنا کرد و در میانش یک مسجد جامع بزرگ و در سویی از مقابل آن یک عمارت عالی ساخت و در یک طرفش دارالشفایی عالی بنا کرد. جمیع خیرات با اضعاف مضاعف آن بود و هر سال به فقرای هر شهر آقچه های فراوان به عنوان صدقه می فرستاد. به علما، فقرا، ایتام و زنان بی شوهر صدقه می داد که در بین آنها تقسیم می کردند. هر ماه صدقه ای که برایشان وقف کرده بود به آنها می دادند. هر روز با دست مبارک خود آقچه های زیادی در بین فقرا تقسیم می کرد...» Asikpasaoglit Ahmed 'Asiki, ayni eser, s. 233.
63. Halil Inalcik, "Bursa", Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi. c.6, s. 446 ـ447 .
64. Semavi Eyice. "Edirne. Mi'mari", Turkiey Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi, c. 10, s. 431.
65. O. Nuri peremeci.
66. Semavi Eyice, "Edirne. Mi'mari', Turkiye diyanet Vakfi Islam Ansiklpedisi, c. 10. s. 431.
67. Yediyildiz (Bahaeddin). "Turk Dunyasinin Sosyo ـKulturel Entegrasyonunda Vakiflarin Rolu", Yeni Turkiey, 15 (1997), 327 ـ337; Yediyildiz (Bahaeddin). "Turk kultur Sisteminde Vakfin Yeri", Turk Vakiflari, Editor: Zekai Baloglu (Istanbul. Turkiye Ucunce Sektor Vakfi. 1996), 40 ـ47
68. A. Toynbee, les villes dans I’histoire, Payot, Paris, 1972, s. 173.
69. برای آگاهی از نحوه زندگی در این زاویه ها نک :
B. Yediyildiz, “Niksarli Ahi Pehlivanin Daru’s – suleha?s1”, Turk Tarihinde ve Kulturunde Tokat, Ankara 1988, s. 281 – 290; B. Yediyildiz, “Sinan?in Yaptigi ESerlerin Sosyal ve Kulturel Acidan Tahlili”, 6. Vakif Haftasi Ktabi, Istanbul 1989, s. 109 – 110.
70. Tableau general de I’Empire Ottoman. Paris, 1787 – 1828, c. 2, s. 461.
71. B. Yediyildiz, “Sinan>in yaptigi…” , s. 104 – 105 .
72. O. L. Barkan, “Fatih imareti 1489 – 90 yillari muhasebe bilancolari”, Iktisad Fakultesi Mecmu’asi, c. 23; 1-2. Istanbul 1963, s. 290ـ300.
73. U. Erkan. “Sinan Yapilarinda Yakin ve Uzak Cevre Iliskileri Uzerine Dusunceler”, Mi’marbasi Koca Sinan Yasadigi Cag ve Eserleri, VGM Yayim, Istanbul 1988, c. 1. S. 625 – 630.
74. S. Eyice, “16. Yuzuilda Osmanli Devleti’nin ve Istanbul’un Gorunumu”, Mi’marbasi Koca Sinan…, s. 99 – 107 .
75. برای یک تحلیل جامع در این باره نک:
B. Yediyildiz, “Sosyal Teskilatlar Butunlugu Olarak Osmanli Vakif Kulliyeleri”, Turk Kulturu, (Mart – Nisan, 1981. S. 219), s. 262 – 271 .
76. Osman Turan, “Selcuklu devri vakfiyeleri 3. Celaleddin Karatay Vakfiyesi ve Vakiftan”. Belleten, c. 12: 45. Ankara. 1948, s. 53 – 59.
77. B. Lewis, “1641 – 1642> de bir Karayit > in turkiye Seyahat namesi”, Vakiflar Dergisi, c. 11, s. 97 – 106.
78. Busbeck.
79. B. Yediyildiz, “Vakif”, Yeni Turk Ansiklopedisi, c. 11, Istanbul, 1985. S. 4573.
80. “Ben gelmedim da’viyucun / Benin isim seviyucun / Dostun evi gonullerdir / Conuller yapmaya geldim”.
81. B. Yediyildiz, “Yunus Emre Donemi Turk Vakiflari”, 8. Vakif Haftasi Kitabi, VGM Yayiin, Ankara 1991, s. 23 – 28.
حجت الاسلام معین شرافتی – بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
همه میدانیم که دنیا مزرعه آخرت است. مزرعهای که هر چهار فصل عمر، کشت و کار در آن بر قرار است؛ کودکی، نوجوانی، جوانی و کهنسالی. عمر انسان نیز به ناگاه به پایان میرسد و در همان لحظه که هیچ کس فکر آن را نمیکند؛ آغوش مرگ انسان را بیخبر در آغوش میگیرد. آن هنگام است که فرد در اوج تنهایی اش انیس و مونسی جز اعمال و کردارش ندارد. آن هنگام، دیگر وقت کشت و کار نیست؛ بلکه هنگامه محاسبه است. حساب و کتابی که به قول قرآن کریم بسیار به ما نزدیک است و ما از آن غافلیم؛ «إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا وَنَرَاهُ قَرِیبًا(معارج، 6و7) که این مردم آن روز را بسیار دور میبینند و ما آن را نزدیک میبینیم!»
حسیب، یکی از نامهای الهی است. نامی که همگی آن را بارها، در دعای پر فیض جوشن کبیر خواندهایم. نامی که لازمه عدالت الهی است؛ محاسبهگر. در قرآن نیز خداوند به ما بیان داشته که حساب همه چیز را دارد: «إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیبًا (نساء، 86) خدا به حساب هر چیزی کاملاً خواهد رسید.» اما چه بسا افرادی که به دقت محاسبات الهی آگاه نباشند و آن را از یاد ببرند. این افراد وقتی نامه اعمال خود را دریافت میکنند؛ از ریزسنجی الهی تعجب کرده و میگویند: «یَا وَیْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْکِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا (کهف، 49) ای وای بر ما، این چگونه کتابی است که اعمال ریز و درشت ما را فرو نگذاشته و محاسبه کرده است.» به راستی که محاسبات الهی و بررسی نامه اعمال بندگان در نهایت دقت صورت میگیرد؛ تا هر فردی نتیجه اعمالش را دریافت کند. مسئلهای که در قرآن اینگونه مطرح شده است: «لِیَجْزِیَ اللَّهُ کُلَّ نَفْسٍ مَا کَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ (ابراهیم؛ 51) تا خداوند هرکس را، هر آنچه انجام داده، جزا دهد؛ چرا که خدا سریع الحساب است.»
بله، نامه اعمال همگان بررسی میشود. هیچکس نیست که در آن سرا مورد محاسبه خداوند قرار نگیرد؛ از انبیاء و اولیاء الهی گرفته تا مردم کوچه و بازار؛ و این سرنوشتی همگانی است.
بله مسئولان جمهوری اسلامی، وظیفهای سنگین بر عهده گرفتهاند. وظیفهای که به انجام رساندن آن، خواسته شهدا و حق میلیونها انسان است. وظیفهای که از آن مورد بازخواست قرار خواهند گرفت و در صورت انجام درست و کامل آن اجری بینظیر در پیشگاه الهی خواهند داشت
همچنانکه هر فردی مورد محاسبه است؛ هر عملی نیز سنجیده میشود. افکار و عقاید، نیتها و خواستهها، شادیها و غمها، دوستیها و دشمنیها، تندیها و عصبانیتها، همه و همه مورد بررسی قرار میگیرد. از این روست که خداوند به ما سفارش کرده: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (حشر، 18) ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید؛ و هر کسی باید بنگرد که برای فردای خود چه چیزی پیش فرستاده، و از خدا پروا کنید؛ یقیناً خدا به آنچه انجام میدهید، آگاه است.» بنابراین هر فرد، لحظه به لحظه، اعمال و کردارش ثبت و ضبط میشود و در آیندهای بسیار زود مورد محاسبه قرار میگیرد و مسئولیت اعمالش را بر عهده دارد.
همه ما مسئول اعمال خود هستیم. اعمالی که بخش بزرگی از آن را در زندگی اجتماعی رخ میدهد؛ اعمالی برخاسته از نقشها و مسئولیتهای اجتماعی. یک فرد، آن هنگام که ازدواج میکند؛ مسئولیت همسری و زندگی مشترک را میپذیرد، وقتی سرِ کار میرود؛ با مسئولیت دیگری روبرو میشود. هر اندازه که این نقشها و مسئولیتها گسترده شود؛ وظیفهها نیز افزایش پیدا میکند.
یک معلم ابتدایی، مسئول یک کلاس و یک مدیر، مسئول یک مدرسه است. اگر یک پدر مسئول تربیت فرزندانش است؛ معلم و مدیر مدارس، با صدها فرزند روبرو هستند و این مسئولیت سنگین به خاطر پذیرش آن نقش مهم، برعهده آنها گذاشته شده است. حال این مسئولیتها میتواند کلانتر هم شود؛ مانند مدیر کل، وزیر، رئیس جمهور و حتی رهبری. مسئولیتهایی که هرچند ریز و درشت هستند؛ اما آن هم، سرنوشتی همگانی به شمار میرود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی به این مسئولیتهای ریز و درشت اشاره کرده و همگان را مسئول دانسته و فرمودند: «بدانید همه شما مسئولید و همه شما نسبت به زیردستانش بازخواست میشوید. فرمانرواى مردم، مسئول مردم است و نسبت به زیردستانش بازخواست میشود. مرد، سرپرست خانواده است و نسبت به آنان، بازخواست میشود .زن، مسئول خانه شوهر و فرزندان است و در برابر آنان، بازخواست میشود.» و در انتها، حضرت بیان داشتند: «ألا فَکُلُّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسؤولٌ عَن رَعِیَّتِهِ؛ پس بدانید که همه شما مسئولید و همهتان در برابر زیردستان خود، بازخواست میشوید.» (ارشاد القلوب دیلمی، ج1، ص184)
حسیب، یکی از نامهای الهی است. نامی که همگی آن را بارها، در دعای پر فیض جوشن کبیر خواندهایم. نامی که لازمه عدالت الهی است؛ محاسبهگر. در قرآن نیز خداوند به ما بیان داشته که حساب همه چیز را دارد: «إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیبًا (نساء، 86) خدا به حساب هر چیزی کاملاً خواهد رسید
مسئولیتهای بزرگ و کلان یک موقعیت ویژه است. موقعیتی که میتواند میدانی برای انجام خدمات بزرگ هم باشد. خدماتی که به حل مشکلات و نیازهای مردم و کشور بیانجامد. کاری که در پیشگاه خدا بسیار ارزشمند است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در بیان این پاداش بینظیر فرمودند: «مَنْ سَعَى فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فَکَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ تِسْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ صَائِماً نَهَارَهُ قَائِماً لَیْلَه؛ کسی در راه حاجت مؤمن تلاش کند، گویا نُههزارسال خدا را عبادت کرده، در حالی که روزها را روزه و شبها را در حال نماز بوده است.» (بحار الانوار، ج71، ص315)
مسئولین که وظیفهای جز رفع نیازها و مشکلات کشور را ندارند؛ باید با در نظر گرفتن این حدیث نورانی، با موقعیت ویژه خود آگاه شوند و البته میدانند که اگر حق مسئولیت را به جا نیاورند؛ حقوق میلیونها انسان را ضایع کردهاند و حق الناسی بسیار سنگین، بر عهده دارند.
از این روست که حضرت آیت الله خامنهای مدظله، در پی ارتحال آیتالله هاشمی رفسنجانی، ضمن بیان دریغ و تأسف، به خاطر از دست دادن رفیقی دیرین، همدل و همکاری 59 ساله، فرمودند: «اکنون این مبارز کهنسال در محضر محاسبه الهی با پروندهای مشحون از تلاش و فعالیت گوناگون قرار دارد، و این سرنوشت همه ما مسئولان جمهوری اسلامی است.»
بله مسئولان جمهوری اسلامی، وظیفهای سنگین بر عهده گرفتهاند. وظیفهای که به انجام رساندن آن، خواسته شهدا و حق میلیونها انسان است. وظیفهای که از آن مورد بازخواست قرار خواهند گرفت و در صورت انجام درست و کامل آن اجری بینظیر در پیشگاه الهی خواهند داشت.
همه مسئول هستیم و در برابر آن مسئولیتها، باید پاسخگو باشیم. برای انجام وظیفه و برای پیروزی در این میدان بزرگ، فقط کافیست توجه داشته باشیم که سرنوشت همگانی ما پاسخگویی در پیشگاه خداست.